Herontwikkeling Aldenhofpark is het resultaat van het afstudeeratelier die Mathijs Lormans en Mitch Timmermans samen hebben uitgewerkt. Onze uitwerking van het afstudeeratelier werd als uitzonderlijk beoordeeld door de docenten en extern gecommitteerde uit het beroepsveld. Met dit afstudeerwerk hebben wij deelgenomen aan de LVS award 2013. Deze award gecanceld door de organisatie wegens een te gering aantal deelnemende projecten.
Introductie in opgave
Het uitgewerkte plan Aldenhofpark te Hoensbroek is een opgave uitgereikt t.b.v. het afstudeeratelier Built Environment aan de Zuyd Hogeschool in Heerlen. Het doel is het kunnen toepassen van de tijdens de studie opgedane kennis en vaardigheden en te komen tot een verdere verdieping van deze kennis en vaardigheden. Deze verdieping vindt met name plaats op het gebied van duurzaam bouwen.
De opgave bestaat uit het ontwerpen van duurzame nieuwbouw van woningen aan het Aldenhofpark te Hoensbroek. De huidige bebouwing zal in de komende jaren worden gesloopt. Voor het plangebied is een stedenbouwkundig masterplan opgesteld met o.m. seniorenwoningen, een brede maatschappelijke voorziening en gezinswoningen aan/in een nieuw vormgegeven Aldenhofpark. De opgave bestaat eruit, een ontwerp en technische uitwerking te maken van de gezinswoningen waarbij een deel van de bouwmaterialen die vrijkomen uit de sloop van de bestaande woningen wordt herbruikt.
Naast het programma van eisen van de opdrachtgever ligt er een PVE duurzaamheid/energie van Zuyd Hogeschool.
De regio ‘Parkstad’ kent veel bebouwing uit de jaren 40 en 50. Door de krimp, met als gevolg veel leegstand, zijn een aantal wijken verpauperd. Een van deze wijken is ‘Aldenhofpark’ te Hoensbroek. Deze wijk is onderhevig aan leegstand. Woningstichting ‘Woonpunt’ heeft plannen om de huidige bebouwing te slopen en hiervoor in de plaats 30 levensloopbestendige woningen terug te bouwen. Het uitgangspunt is dat een deel van het bouwmateriaal uit de te slopen bebouwing wordt hergebruikt. Het overige zal aangevuld worden door gerecycled en/of hernieuwbaar materiaal. Dit alles moet minimaal 75% van de massa bedragen. Het overige zal aangevuld worden door niet hernieuwbare materialen. Daarnaast is een gesloten energie en waterconcept nodig.
Het is de bedoeling om te ontwerpen vanuit één concept, waaruit middels kleine aanpassingen varianten ontstaan. Dit kan worden gerealiseerd door het uitbreiden van de woning middels aanbouw of onverwarmde serre en door het toepassen van verschillende gevelafwerkingen onafhankelijk van het woningtype.
Hierbij ten alle tijden rekening houdend met de visie van het stedenbouwkundig plan, het reeds aanwezige plan van ‘B+B+B’ en het gestelde PVE door woningstichting ‘Woonpunt’.
Op wijkniveau zal een eenheid moeten worden gecreëerd, niet alleen op gebouwniveau maak ook op het gebied van de bewoners.
Analyseren van bestaande wijk
Om tot een, in de wijk geïntegreerde en zelfvoorzienende woning te komen, opgebouwd uit her te gebruiken materialen is er een gedegen analyse opgesteld. Als eerste is de huidige situatie geanalyseerd, dit op basis van verschillende locatiebezoeken, waarna de staat van de bebouwing, aanwezige voorzieningen, het groen, de infrastructuur en het ontbreken van water bepaald kon worden. Vervolgens is er onderzoek gedaan naar beschikbare gegevens over de bodem en luchtgesteldheid van het gebied, de leeftijd en hoogte van omliggende bebouwing, het opwekken en uitwisselen van energie in
de omgeving en waterzuiveringsinstallaties.
Bebouwing
Binnen het plangebied bevind zich relatief weinig bebouwing, door de bebouwingshoogte heeft de bebouwing toch een drukkende werking. Nabij de woningen is nauwelijks of geen privé groen/buitenruimte. De bebouwing dateert uit de jaren 50 en is in vervallen staat. Hieruit valt te concluderen dat de bebouwing slecht geïsoleerd zal zijn en gesloopt wordt. De bebouwing in de omgeving bestaat vooral uit de jaren twintig tot en met ontstaan met een variatie in metselwerk en stucwerk
gevels. In de omgeving zijn veel voorzieningen zoals een supermarkt, drogist enz. Ter plaatse van de sloopwoningen zullen 0- energie en 0-water woningen worden gerealiseerd bestaande uit 75% hergebruikte en hergroeibare materialen. Door direct hergebruik uit de slooppanden worden grondstoffen, extra handelingen en transporten bespaard. Daarnaast zullen elementen uit de omgeving worden overgenomen om de woningen in de omgeving te integreren.
Groenstructuur
Het gebied ‘Parkstad Limburg’ staat bekend om de natuurgebieden deze zijn echter slecht bereikbaar. Tevens is het overige groen in de wijk van matige tot slechte kwaliteit en dient deze verbeterd te worden. Ook is er geen eetbaar groen of zijn er groene gevels/daken in de wijk aanwezig. Wel zijn er een aantal bomen met (historische) waarde.
In het plangebied zal hoogwaardige groen aangelegd moeten worden en de nieuwe bebouwing zal hoogwaardige prive buitenruimte krijgen. De openbare buitenruimte zal zo ingericht worden dat de kwaliteit hiervan hoog is en hoog zal blijven. De bomen met waarde zullen zo veel mogelijk behouden moeten worden.
Waterstructuur
Op dit moment worden er geen duurzame maatregelen in het plangebied genomen om het water te kunnen hergebruiken, bufferen of infiltreren. Het word dus direct afgevoerd naar de rioolwaterzuiveringsinstallatie.
Om een wijk te creëren met een gesloten watercircuit, zullen er op wijkniveau installaties ten behoeve van hergebruik, zuivering en buffering van water aangebracht moeten worden. Op deze wijze wordt al het vervuilde water binnen de wijk opgevangen, gezuiverd, verwerkt en daarna hergebruikt of geïnfiltreerd. Daarnaast moeten de woningen van de nodige installaties en voorzieningen worden voorzien.
Bodem- en luchtgesteldheid
Uit de gelaagdheid van de bodem blijkt dat er veel zand, klei en leemlagen in het plangebied aanwezig zijn. De draagkrachtige laag zit op zo’n 3m onder maaiveld. De grondwaterstand voor het plangebied is onbekend en zal dus gemeten moeten worden. Met behulp van kleilagen kan er water gebufferd worden welke vervolgens in uiterwaarde van zand kunnen worden geïnfiltreerd. De leemlagen dienen afgegraven te worden ten behoeve van een fundering op staal of grondverbetering. Hierdoor komt deze grondstof vrij welke eenvoudig als bouw/afwerkingsmateriaal gebruikt kan worden.
Bodem- en luchtverontreiniging
Binnen het plangebied bevindt zich een bodemverontreiniging welke nader gelokaliseerd en gesaneerd moet worden. Op de locatie van de verontreiniging zal de buffer-/infiltratievijver gerealiseerd worden om zo grondaanvoer te voorkomen. De lucht in het plangebied is van goede kwaliteit doordat vervuilende factoren als de A76 en de aanwezigheid van vervuilende industrie op ruime afstand liggen.
Infrastructuur
De afmetingen, positie en snelheden van de wegen binnen het plangebied zijn goed. Echter is de kwaliteit van het asfalt slecht en zal deze vervangen moeten worden. Waarna een weg met diepe goot aangelegd kan worden t.b.v. watertransport. Alle bebouwing wordt momenteel aan de voor- en achterzijde verhard ontsloten. Er bevinden zich geen recreatieve routes door en naar het plangebied. Door nieuwe wandelpaden en fietsroutes aan te leggen zal het gebied een hoger recreatiegehalte krijgen. Momenteel is er een ruim overschot aan parkeervoorzieningen dit komt door de sloop van de oude LTS. In het nieuwe plan zal kritisch gekeken moeten worden naar de parkeerbalans, hierbij dient rekening gehouden te worden met 2 parkeervoorzieningen per woning.
Energie
De huidige woningen stammen uit de jaren 50. In die tijd werd er bij het ontwerp geen rekening gehouden met energie opwekking, uitwisseling en reductie op een duurzame manier. De energie wordt per woning opgewekt door middel van een CV ketel met een boiler/geiser of een combiketel. In het plangebied wordt momenteel geen energie uitgewisseld.
Door de woningen op passief niveau te isoleren en te voorzien van installaties tot minimaal energienul niveau, zal de woning zichzelf gedurende het hele jaar van stroom voorzien. Overtollige energie zal in de wijk worden opgeslagen en bij een tekort worden teruggeleverd. De woningen zullen zo ontworpen en georiënteerd moeten worden zodat de energievraag beperkt blijft. 
Ontwerp concept
De woningen zijn ontworpen vanuit de doorsnede. Als standaard is er gekozen voor een ‘huisjesvorm’, de doorsnedes zijn doormiddel van een variantenstudie gemuteerd, deze studies zijn uitgevoerd voor de woning, werk woning en serre woning. De woningen hebben allen een kader van wit stucwerk, waarin verdiepingshoge glazen puien zitten. Het kader is opgedeeld in verschillende vlakken, welke afzonderlijk een diepte hebben gekregen. Op deze manier zijn natuurlijke overstekken en overdekte terrassen ontstaan. De woningen hebben allen een compleet dichte noordgevel dit is gunstig voor het energieconcept en de privacy, daarnaast hebben de verblijfsruimten op de begane grond zicht op het park. En is één dakvlak op het zuiden georiënteerd om een optimale opbrengst voor de PV- panelen te bewerkstelligen. Uiteindelijk zijn zes varianten ontstaan, drie woningen waarvan twee geschakelde, twee werkwoningen en één serre woning.
Ontwerpproces
Bij het ontwerpproces is uitgegaan van een ontwerpconcept, dit met als uitgangspunt een ‘huisjesvorm’. Waarna er vlekkenplannen zijn opgesteld om de ruimte oriëntatie en indeling te bepalen. Hierop volgend zijn variantenstudies gemaakt met als uitgangspunt de doorsnede van de woning. Aan de hand van de 2D geschetste variantenstudie, zijn de meest interessante varianten uitgekozen om op te werken tot 3D. Aan de hand van deze beelden is bepaald welke woningen in de wijk geplaatst zullen worden en uitgewerkt zullen worden tot een voorlopig ontwerp. Er zijn uiteindelijk drie ‘normale’ woningen, twee werkwoningen en één serre uitbreiding opgewerkt tot voorlopig ontwerp niveau. Waarna nog een studie is gedaan met mogelijkheden tot koppeling van twee woningen. Uit deze variantenstudies zijn enkele woningtype en koppelingen tot stand gekomen. Deze zijn vervolgens verwerkt in een verkavelingsplan. Bij het verkavelingsplan is eerst gekeken naar de mogelijkheid om alle woningen op een manier te oriënteren zodat het grootste dakvlak op het zuiden georiënteerd is, vervolgens is een variant opgesteld waarbij alle woningen vanuit de voorzijde zicht hebben op het park. Hierna zijn enkele varianten opgesteld waarbij gevarieerd wordt met woning type en ruimte tussen de woningen. Hieruit is gebleken dat het noodzakelijk is om de bebouwing in fase 1 dichter bij elkaar te leggen. Op deze manier wordt het plangebied afgesloten van de omgeving en kan fase 2 luchtiger worden aangelegd, waardoor een open structuur, in het centrum van het plantgebied ontstaat, en het zicht op het park voor fase 1 niet wordt belemmerd. Naast de variatie in woningtypen, wordt er ook gevarieerd in gevelafwerkingen. Er zijn een vijftal afwerkingen uitgekozen zoals riet, dakpannen, sloophout, leemstucwerk met dakpannen en metselwerk met dakpannen. De woningen kenmerken zich onder andere door de verdiepingshoge puien en geïntegreerde terrassen en balkons.
Kern van het duurzaamheidsconcept
De woning dient zelfvoorzienend te zijn, om dit te kunnen realiseren is een goed doordacht duurzaamheidsconcept benodigd. Bij de duurzaamheidsconcept is uitgegaan van diverse standaardwaarde voor een Passiefhuis woning. In de eerste plaats wordt zo veel mogelijk energie bespaard, de overige energie zal duurzaam opgewekt moeten worden. Voor de elektriciteit wordt dit gedaan middels PV(T)-panelen en een bio-wkk op wijkniveau. Warmte wordt opgewekt middels PVT-panelen, een bio-wkk op wijkniveau en een warmtepomp. Om een gesloten watercircuit te verkrijgen wordt het regenwater opgevangen en privaat gebufferd, op deze manier kan het water worden hergebruikt voor onder andere toiletspoelingen. Daarnaast wordt het afvalwater gescheiden afgevoerd en op wijkniveau opgevangen, gezuiverd en/of verwerkt. De ventilatie wordt mechanisch geregeld door middel van een WTW-unit, welke de afgewerkte lucht op CO2 detectie afvoert.
